گندم

 گندم

گندم گذشته از جنبه تجارتی مهم آن در دنیا، سلاحی کارآمد در مناسبات سیاسی و جهانی است که روز به روز بر اهمیت کاربردی آن افزوده می شود. با اینکه جمعیت ایران در حدود 1% جمعیت جهان است ولی در حدود 5/2% گندم جهان را مصرف می کند که اندازه ای خارج از تعادل سطوح استاندارد بین المللی است و تا حدود زیادی خبر از ضایعات بالا و مصرف آن بوسیله دام و طیور      می دهد.

 گندم همانند انرژی، کالایی راهبردی شناخته می شود و از شاخص های مهم کشاورزی محسوب می‌گردد. در حال حاضر سهم بزرگی از پتانسیل کشاورزی کشور به تولید گندم اختصاص دارد یعنی رقمی در حدود 1/5 میلیون هکتار (مرکز آمار ایران 79) که با احتساب 25% ضایعات تقریبی گندم در کشور در واقع حدود 3/1 میلیون هکتار از اراضی مستعد کشور، با صرف کلیه       نهاده های زراعی، ضایع می شود و این با هدفهای کشاورزی در رسیدن به خود کفایی در تضاد است. بطور کلی ضایعات گندم را می توان به بخش های زیر تقسیم نمود:

1- ضایعات کاشت

    ضایعات در این مرحله ، مقدار اضافه مصرف بذر است که معمولاً حدود 20% برآورد می شود و عمدتاً ناشی از خلاء تکنیکی و استفاده از شیوه های منسوخ کاشت می باشد که برابر 3/1 % کل گندم مصرفی کشور و یا 2%‌ کل گندم تولیدی کشور است.

2- ضایعات پیش از برداشت

شامل ضایعات تأخیر برداشت است که بصورت ریزش یا سبز شدن روی خوشه در نواحی       باران خیز حاصل می شود. در یک طرح تحقیقاتی تلفات قبل از برداشت معادل 9/54 کیلوگرم در هکتار اندازه گیری شده است.

3- ضایعات برداشت

    ضایعات در مرحله برداشت با کمباین شامل تلفات سکوی برش (%2- 5/0)، تلفات واحدهای کوبنده (%1-5/0)، جداکننده (%4/0-2/0)، تمیز کننده (%2/0-04/0) ‌و سایر عوامل است.

4- ضایعات پس از برداشت

این ضایعات را می توان به 4 دسته ضایعات حمل و نقل و ریخت و پاش (%5/5)، ضایعات بوجاری (%2/0)، ضایعات انبارداری (4%) و ضایعات تبدیل (%5) طبقه بندی نمود.

از طرفی محصول جانبی گندم کاه می باشد. قرنهاست از کاه بعنوان ماده اولیه ساخت کاغذ (مخصوصاً در چین) استفاده می شود. هم اکنون درمناطقی نظیر اروپای شرقی، آمریکای جنوبی، خاورمیانه و آسیا کاه بعنوان ماده اولیه مهم در صنعت خمیر کاغذ می باشد. دلیل اصلی تداوم کاربرد کاه در ساخت کاغذ سهولت دستیابی به آن به عنوان پسماند تولید مواد غذایی است. اما مشکل    هزینه های کارگری جهت جمع آوری، ذخیره سازی و جابجایی، کاربرد این ماده را بیشتر به کشورهایی که دارای نیروی انسانی ارزان هستند و فرایندهایی که کارخانجات مقیاس کوچک نیاز دارند محدود کرده است. موارد استفاده دیگر کاه عبارتند از: 

1- تغذیه دام، 2- منبع سوخت و تولید انرژی در کشورهای غربی، 3- بستر دامها، 4- تولید پروتئین، 5- تولید کودهای آلی، 6- افزایش حاصلخیزی خاک